Το νομοσχέδιο περί εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης αποτελεί μια μεταρρυθμιστική τομή για την Ελληνική πραγματικότητα.
Για πολλά χρόνια και πριν ακόμα από την μεταπολίτευση, ο εκάστοτε Υπουργός ενεργούσε ως ιδιοκτήτης του Υπουργείου του, θεωρούσε φέουδό του τη Δηµόσια Διοίκηση και τους υπαλλήλους.
Διαμορφώθηκε μια Δημόσια Διοίκηση που τελούσε από την έντονη έως ασφυκτική παρουσία της (εκάστοτε) πολιτικής ηγεσίας, καλλιεργήθηκε η αναξιοκρατία, ο συγκεντρωτισµός, η γραφειοκρατία, η πολυνοµία, η ασάφεια και ο νοµικισµός, η έλλειψη ειδικευµένων στελεχών σε θέµατα διοίκησης.
Όµως, το βασικότερο χαρακτηριστικό ήταν η κυριαρχία του «πολιτικού υποσυστήµατος» έναντι του «διοικητικού» δηλαδή η «κοµµατικοποίηση» στη δημόσια διοίκηση.
Το παρόν νομοσχέδιο φιλοδοξεί να δώσει νέα πνοή στη δημόσια διοίκηση. Δημιουργεί το θεσμικό πλαίσιο για την αυτόνομη λειτουργία της, ώστε να ανταποκρίνεται στο ρόλο της με αίσθηση συνέχειας.
Για πρώτη φορά στο πεδίο της Δηµόσιας Διοίκησης ρυθµίζεται κατά τρόπο ενιαίο
i. η αξιολόγηση δοµών και προσώπων,
ii. η ανάδειξη στελεχών,
iii. η επιλογή των επιτελικών κορυφών µε τη σύσταση και οργάνωση του Εθνικού Μητρώου Επιτελικών Στελεχών
Οι βασικοί πυλώνες του προτεινόµενου µεταρρυθµιστικού εγχειρήµατος είναι:
i. Το Εθνικό Μητρώο Επιτελικών Στελεχών Δηµόσιας Διοίκησης,
ii. Το Σύστηµα Αξιολόγησης,
iii. Η βαθµολογική διάρθρωση θέσεων,
iv. Το Σύστηµα Επιλογής Προϊσταµένων.
Ειδικότερα και για το καθένα.
i) Από το Εθνικό μητρώο θα στελεχώνονται οι πιο σημαντικές θέσεις του κράτους όσον αφορά τη δημόσια διοίκηση εκτός των θέσεων των Γενικών Γραµµατέων, Αναπληρωτών Γενικών Γραµµατέων και Ειδικών Γραµµατέων των Υπουργείων της Κυβέρνησης.
Οι θέσεις των Προέδρων, Αντιπροέδρων, Διοικητών επίσης και γενικά όλων των επικεφαλής των νοµικών προσώπων δηµοσίου δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.) επίσης θα αντλούνται από το Εθνικό Μητρώο.
Ο ιδιωτικός τομέας θα εισφέρει επίσης στη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης αφού οι θέσεις των Προέδρων, Αντιπροέδρων, Διοικητών και γενικά όλων των επικεφαλής των νοµικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου (Ν.Π.Ι.Δ.) και όπου προβλέπονται θέσεις Διευθύνοντος Συµβούλου ή Αναπληρωτή Διευθύνοντος Συµβούλου αυτές θα στελεχώνονται και από υποψήφιους που δεν υπηρετούν στο δηµόσιο και ευρύτερο δηµόσιο τοµέα.
ii) Αξιολόγηση: Ρυθµίζεται κατά τρόπο συνεκτικό το σύστηµα αξιολόγησης του υπαλληλικού προσωπικού της Δηµόσιας Διοίκησης. Όχι με το σύστημα του 15% αναγκαστικών απολύσεων όπως είχε προβλεφθεί παλαιότερα σε κάθε τομέα για την περαιτέρω συρρίκνωση του δημόσιου τομέα και μάλιστα με τρόπο αναξιοκρατικό αλλά με γνώμονα την εξεύρεση των αποδοτικότερων υπαλλήλων.
Κριτήρια για την αξιολόγηση των υπαλλήλων θα είναι α. γνώση του αντικειµένου, β. επιδεικνυόµενο ενδιαφέρον, γ. δηµιουργικότητα, δ. υπηρεσιακές σχέσεις και συµπεριφορά προς τους πολίτες – διοικούµενους, ε. αποτελεσµατικότητα.
Η αξιολόγηση αποσκοπεί στη βελτίωση της ατοµικής απόδοσης κάθε υπαλλήλου και συνολικά της απόδοσης της Δηµόσιας Υπηρεσίας. Η μεταρρυθμιστική τομή του νομοσχεδίου πραγματοποιείται και με την απόδοση του κοινωνικού χαρακτήρα της αξιολογόγησης.
Οι πολίτες, η κοινωνία, θα αξιολογούν τη δημόσια διοίκηση. Έτσι ενισχύεται και η αίσθηση της λογοδοσίας της δημόσιας διοίκησης απέναντι στην κοινωνία.
Σημαντικό είναι επίσης ότι η αξιολόγηση λαμβάνει χώρα και κάθετα μέσα στον κάθε φορέα μεταξύ των υπαλλήλων που θα αξιολογούν τους Προϊσταμένους τους.
Ανάλογη διαδικασία (µε τη θέσπιση κριτηρίων) καθορίζεται και για την αξιολόγηση των Προϊστάµενων οργανικών µονάδων.
iii) Βαθµολογική διάρθρωση θέσεων
Το βαθµολόγιο συνιστά ένα εκ των πλέον ουσιωδών του νομοθετήματος που συναρτάται άµεσα µε την αποτελεσµατική, αξιοκρατική λειτουργία της Δηµόσιας Διοίκησης. Το ισχύον σύστηµα βαθµολογίου εξορθολογείται και εκσυγχρονίζεται ενώ δανείζεται πολλά στοιχεία από το σημερινό Υπαλληλικό Κώδικα.
iv) Σύστημα επιλογής Προϊσταμένων. Μέχρι σήμερα ο τρόπος επιλογής θεωρούσε σχεδόν ως αποκλειστικό προσόν το χρόνο διοικητικής εµπειρίας και παρείχε τη δυνατότητα επιλογής συγκεκριµένου αριθµού Προϊσταµένων, που υπηρετούσαν στον ίδιο χώρο επί πολλά έτη, στηριζόµενοι απλά σε «γνωριµίες» και «δηµόσιες σχέσεις.
Με τις ρυθµίσεις του παρόντος σχεδίου νόµου αντικαθίσταται πλήρως ο παραδοσιακός τρόπος επιλογής των Προϊσταµένων από ένα τρόπο σύγχρονο, ορθολογικό και αξιοκρατικό που παρέχει τη δυνατότητα σε νέους Επιστήµονες-Υπαλλήλους να ασκήσουν τα συγκεκριµένα καθήκοντα.
Με τις διατάξεις του παρόντος καταστρώνεται µια αρχιτεκτονική µε κύριο ουσιώδες γνώρισµα την πρόβλεψη κριτηρίων όπως τυπικά προσόντα, εργασιακή εµπειρία, αξιολόγηση και δοµηµένη συνέντευξη που ίσως διατηρεί τη σημασία της και το ειδικό της βάρος.
Στα μελανά στοιχεία του νομοσχεδίου η βραδυνή και σχεδόν μεταμεσονύκτια τροποποίηση σχετικά με τον τρόπο επιλογής των Γενικών Γραμματέων των Υπουργείων που ενώ είχε διαφημιστεί ότι θα επιλέγονταν από το Εθνικό Μητρώο Επιτελικών Στελεχών, τελικώς θεσμοθετήθηκε να διορίζονται από την πολιτική ηγεσία.
Σωστό ή λάθος η μεθόδευση της τελευταίας στιγμής εκθέτει την κυβέρνηση που είχε άλλωστε διαφημίσει την διάταξη που τελικώς κατήργησε.
Με την ψήφιση πάντως του παρόντος νομοσχεδίου, η κυβέρνηση συνεχίζει να κινείται προς τον εκσυγχρονισμό της χώρας, προσπαθώντας παράλληλα να πετύχει την προστασία των αδυνάτων και την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρισης.
Εδώ η κυβέρνηση και η αριστερά δείχνουν να δίνουν εμπιστοσύνη στο ανθρώπινο δυναμικό της χώρας που συνθέτει και τον κόσμο της δημόσιας διοίκησης, γι αυτό και δημιουργούν τα θεσμικά εργαλεία ώστε να κατοχυρώσουν την θέση του.
Το νομοσχέδιο φιλοδοξεί να συντελέσει στη δημιουργία μιας δημόσιας διοίκησης όσο το δυνατόν πιο κοντά στο καθεστώς αδιατάρακτης συνέχειας στη λειτουργία της και χωρίς τον σφιχτό εναγκαλισμό της εκάστοτε κυβέρνησης, αν και η τροπολογία της τελευταίας στιγμής για τους Γενικούς Γραμματείς των Υπουργείων δείχνει μια εξισορρόπηση ελέγχου.
Τελικά είμαστε ενώπιον μιας νέας θεσμικής πραγματικότητας.
Η δημιουργία μιας πραγματικά ανεξάρτητης δημόσιας διοίκησης που θα λειτουργεί αδιάσπαστα από τις κυβερνήσεις, με συνέχεια και συνέπεια, προσηλωμένη στην προστασία του δημοσίου συμφέροντος, αυτοελεγχόμενη και κρινόμενη είναι μια φιλόδοξη ευχή.
Όμως η βαθμολόγηση, η αξιολόγηση, η άντληση και οργάνωση των καλύτερων υπαλλήλων στο Επιτελικό Μητρώο και ο έλεγχος της επιλογής και της λειτουργίας των Προϊσταμένων αποτελούν θεσμικά εργαλεία που μπορεί να συντελέσουν στην καλύτερη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης.
Μένει να δούμε την επιτυχία του νομοσχέδιου στην πράξη, κάτι που εξαρτάται και από τον ίδιο τον κορμό των υπαλλήλων της δημόσιας διοίκησης αλλά και από το πολιτικό σύστημα.
