Η αλληλεπίδραση θεσμών και των εξουσιών (μέσα από ένα ρατσιστικό εκκλησιαστικό παράδειγμα)

Διαβάζω ότι ο Γενικός Γραμματέας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Κωστής Παπαϊωάννου έστειλε τις απαράδεκτες δημόσιες δηλώσεις του Μητροπολίτη Χίου ''Δεν είναι πρόσφυγες είναι λαθρομετανάστες'' στην Εισαγγελέα κατά του ρατσισμού και στην Εισαγγελία Χίου.

Θα διερευνηθεί αν ο Μητροπολίτης διέπραξε αξιόποινες πράξεις σε σχέση με δημόσιο λόγο που υποκινεί ή στηρίζει τον ρατσιμό.

Είναι μια ωραία αλλά και ενδιαφέρουσα είδηση για την αλληλεπίδραση μεταξύ των εξουσιών και των θεσμών στην Ελλάδα. Η Πολιτεία, η εκτελεστική εξουσία παραγγέλλει στη δικαστική τον έλεγχο της θρησκευτικής για ζητήματα νομιμότητας.

Η Εισαγγελία βέβαια μπορούσε, και κατά τη γνώμη μου όφειλε κιόλας, να επέμβει αυτεπαγγέλτως και να κινήσει ποινική δίωξη. Ένα πρόβλημα που διαπιστώνεται είναι ότι η δικαστική εξουσία σε πολλές, ευτυχώς όχι και σε όλες τις περιπτώσεις περιμένει ακόμα τις πρωτοβουλίες της εκάστοτε εκτελεστικής εξουσίας για να επέμβει.

Δεν θα έπρεπε γιατί υπό άλλη κυβέρνηση είναι απολύτως βέβαιο ότι δεν θα υπήρχε καμία παρόμοια πρωτοβουλία. Γι αυτό οι Εισαγγελείς πρέπει να κινούνται γενικώς αυτεπαγγέλτως. Για να προστατέψουν το ρόλο τους και να περιφρουρήσουν την ίδια την δικαιοσύνη ως θεσμό και πυλώνα του πολιτεύματος.

Ασφαλώς και ο λόγος του Μητροπολίτη είναι βέβαια ψευδής και κάλλιστα μπορεί να θεωρηθεί ρατσιστικός και επικίνδυνος για την κοινωνική ειρήνη. Δεν είναι όμως μεμονωμένο περιστατικό.

Πολλές φορές στο πρόσφατο παρελθόν είτε με την ψήφιση του συμφώνου συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια, είτε με την πρόταση της συνταγματικής αναθεώρησης με την υιοθέτηση της ανεξιθρησκείας, είτε με τα βιβλία των θρησκευτικών στα σχολεία, φορείς της εκκλησίας και μητροπολίτες, όχι μόνο οι γραφικοί και επικίνδυνοι Αμβρόσιος, και Άνθιμος αλλα και άλλοι, προέβησαν σε απαράδεκτες δηλώσεις προσπαθώντας να επέμβουν στο έργο και της νομοθετικής και της εκτελεστικής εξουσίας ή να τις ακυρώσουν.

Το ζητούμενο είναι αν μπορούν οι θεσμοί να αλληλεπιδράσουν αποτελεσματικά σε βάρος μιας μορφής εξουσίας όταν αυτή παρανομεί δεδομένου ότι αδυνατεί να αυτοδιαχειριστεί.

Εν προκειμένω το παράδειγμα αφορά την εκκλησία και έχει τη σημασία του αλλά το στοίχημα είναι γενικότερο. Η αλληλεπίδραση των θεσμών είναι γνώρισμα των κρατών δικαίου και μιας πλουραλιστικής δημοκρατίας. Μπορεί να οδηγήσει σε μια αποτελεσματικότερη και πιο χρηστή διακυβέρνηση αφού οι εξουσίες θα ελέγχονται από τους θεσμούς.

Ιδίως για την Ελλάδα είναι ο μόνος τρόπος για να εμπεδοθεί πρωτίστως το αίσθημα που έχει πληγεί βάναυσα τα τελευταία χρόνια με τη διαπλοκή. Η ισότητα ενώπιον του Νόμου.

Δεν είναι βέβαια μια εύκολη υπόθεση. Παγιωμένες αντιλήψεις δεκαετιών όσον αφορά το ανέλεγκτο φορέων όχι μόνο της θρησκευτικής αλλά και της πολιτικής εξουσίας, της τραπεζικής, της επιχειρηματικής ελίτ, δεν ξεριζώνονται εύκολα ούτε αλλάζουν χωρίς συγκρούσεις.

Ο περιορισμός τους μέσω της πειθαρχίας τους στους θεσμούς συνεπάγεται την υποβάθμιση του μεριδίου εξουσίας που νέμονται και δεν θα είναι επιθυμητός. Ακόμα και αν ξεκινήσει η συγκρουσιακή αυτή διαδικασία, μέσω μικρών παραδειγμάτων όπως στην περίπτωση που εξετάζουμε, και πάλι η έκβαση δεν είναι δεδομένη.

Είναι αποδεδειγμένο όμως για πολλούς ήδη ιστορικά, ότι οι πλουραλιστικές δημοκρατίες είναι οι πιο υγιείς και ανθεκτικές στο χρόνο. Ο πλουραλισμός σε μία δημοκρατία είναι κατ' αρχήν πολιτικός, οικονομικός αλλά και θεσμικός.

Πολιτικός πλουριασμός σημαίνει ότι υπάρχουν τα στοιχεία των ελεύθερων εκλογών και μιας αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας στην εκλογή των κυβερνήσεων και η πολιτική εξουσία ανανεώνεται, κρίνεται και αξιολογείται ελεύθερα από τους πολίτες της μέσα από συνεταγμένους κανόνες.

Οικονομικός πλουραλισμός σημαίνει ότι υπάρχει ένας ελεύθερος υγιής ανταγωνισμός μεταξύ των οικονομικών υποκειμένων, σε ένα κράτος που εγγυάται την ισονομία και τις ίδιες ευκαιρίες για όλους, γεγονός το οποίο αποδεικνύεται ότι διαχέει τον πλούτο ευρύτερα κοινωνικά.

Ο θεσμικός πλουριασμός σημαίνει ότι οι φορείς της εξουσίας σε μία χώρα (νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική και θρησκευτική στην Ελλάδα) αλληλοεπιδρούν, διατηρώντας την αυτονομία και την ανεξαρτησία κατά την λειτουργία τους, αλλά και σεβόμενοι τους περιορισμούς που συνεπάγεται η διάκριση των λειτουργιών τους, και πάνω από όλα η δικαιοσύνη.

Δύσκολο στην πράξη. Στοίχημα διαρκές για μία δημοκρατία. Το παράδειγμα του ρατσιστικού λόγου είναι σχετικά απλό (με μειοψηφίες που θα το υποστηρίξουν βέβαια ως ορθό, επιβεβλημένο ή φυσιολογικό). Ζωντανό πάντα αλλά ελλειματικό στη χώρα μας.