Το Mάτριξ και ο Σνόουντεν

H έννοια του ήρωα έρχεται από την καρδιά της μυθολογίας και της αρχαιότητας. Από τότε που η ανακάλυψη της γραφής επέτρεψε την καταγραφή των μύθων. Ο ήρωας είναι το αρχέτυπο του ανθρώπου που με θάρρος και αυταπάρνηση προβαίνει σε ασυνήθιστες και παράτολμες ενέργειες για να υπηρετήσει κάτι το ευγενές. Στον μύθο, οι ιδιότητες του ήρωα απέχουν από το μέσο όρο. 

“Heroes are ordinary people who do extraordinary things in extraordinary circumstances’’. Η πιο εξανθρωπισμένη ίσως εκδοχή για τον ορισμό του ήρωα ανήκει στον Ναύαρχο των Η.Π.Α. στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, William Hasley. Ο άνθρωπος είναι εν δυνάμει ηρωικός και μεταβάλλεται σε ήρωα όταν οι συνθήκες το απαιτούν. Υπ' αυτή την έννοια όλοι είμαστε εν δυνάμει ήρωες αλλά για κανέναν μας δεν είναι σίγουρο αν θα πράξει ποτέ κάτι το ηρωικό.

Η ιστορία του Έντουαντ Σνόουντεν όμως αγγίζει διαφορετικά τις χορδές του ηρωισμού. 

Ο άνθρωπος μπορεί να κάνει κάτι ηρωικό σε απολύτως φυσιολογικές συνθήκες. Κάτι παράνομο, αποδοκιμαστέο από την έννομη τάξη αλλά αγαθοεργές για όλη την ανθρωπότητα.

Ο Έντουαρντ Σνόουντεν είναι ένας κατάσκοπος, όπως έχουμε συνηθίσει να λέμε ή να ακούμε. Δεν στρέφεται όμως με τις πράξεις του, υπέρ ή κατά κανενός κράτους. Δεν εξυπηρετεί καμία σημαία. Δεν έχει ως σημείο αναφοράς τα κράτη. Απευθύνεται στους πολίτες, στοχεύοντας τις κυβερνήσεις. 

Το χαρισματικό παιδί της CIA στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, αποκάλυψε τον Ιούνιο μέσω του Wikileaks, τον τρόπο λειτουργίας του απόρρητου συστήματος PRISM, βάσει του οποίου οι Η.Π.Α. και η Βρετανία υποκλέπτουν άπαντα τα διατηλεφωνικά και διαδικτυακά μας δεδομένα. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στην Αμερική και την Αγγλία, σε όλη την Ευρώπη αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. To πρόγραμμα Tempora σχεδιάστηκε για παρακολουθήσεις data 600 διαφορετικών εκατομμυρίων ανθρώπων ημερησίως (BBC: Leaks that exposed US spy programme).

Λαμβάνοντας υπ' όψιν την εξέλιξη αλλά και την εξάπλωση της τεχνολογίας στον πλανήτη ποιος αισθάνεται ότι δεν τον αφορά;

Πλέον οι πολίτες παρακολουθούνται μέσα από τα σπίτια τους, από τις συσκευές της ψηφιακής τεχνολογίας, το ίντερνετ, την τηλεφωνία, τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Εύκολα, με μικρό κόστος και με αυτοματοποιημένες διαδικασίες. Η τεχνολογία εξελίσσεται ως τον πιο πετυχημένο δούρειο ίππο κατά της ίδιας της δημοκρατίας και της ελευθερίας.

Οι πληροφορίες μας και τα προσωπικά μας δεδομένα είναι εκτεθειμένα στο διαδίκτυο. Ενδιαφέρουν τις κυβερνήσεις, αλλά ενδιαφέρουν και τις αγορές. Ο τζίρος των πωλήσεων μέσω διαδικτύου στις Η.Π.Α. το 2013 εκτιμάται στο 1 τρισεκατομμύριο δολάρια. Είναι αυτονόητο ότι πολλές εταιρείες θα ενδιαφέρονταν να γνωρίζουν τις καταναλωτικές τάσεις και προτιμήσεις στο διαδίκτυο για να διαμορφώσουν κατάλληλα πακέτα διαφημίσεων, καλάθια αγορών κ.ο.κ. Όλα αυτά περνάνε μέσα από τα προσωπικά μας δεδομένα. 

"'Ήθελα να ξέρει ο κόσμος τι συμβαίνει στο όνομα του και εναντίον του'' είπε ο Σνόουντεν για τις αποκαλύψεις του. Κυνηγήθηκε βέβαια και θα κυνηγηθεί μέχρι τέλους από την CIA, την NSA, την MI6 και τους συμμάχους του. Η Ρωσία, για προφανείς λόγους, του παρείχε προσωρινό άσυλο. 

"Ξέρω ότι δεν θα δω το σπίτι μου ποτέ ξανά. Δεν είμαι όμως ήρωας επειδή έκανα αυτό που έπρεπε''. 

Edward Snowden: the whistleblower behind the NSA surveillance revelation

Ο Σνόουντεν μας μίλησε για τον αθέατο κοινό εχθρό που δεν ενσαρκώνεται και μπορεί να μας παρακολουθεί παντοιοτρόπως. Από κάθε διατηλεφωνική ή διαδικτυακή μας επικοινωνία, αν κριθεί απαραίτητο. Από το κινητό μας τηλέφωνο, το email, το facebook, τις επιλογές μας στις μηχανές αναζήτησης του ίντερνετ.
Στα υποκείμενα της παρακολούθησης συμπεριλαμβάνονται βέβαια και Πρωθυπουργοί φιλικών κυβερνήσεων, όπως πρόσφατα ανακάλυψε και η ίδια και η κ. Μέρκελ. Την ίδια στιγμή οι Υπηρεσίες Ασφαλείας της Γερμανίας συνεργάζονται με τις αντίστοιχες των Η.Π.Α. Για τον απλό κόσμο βέβαια, σε αντίθεση με τους Πρωθυπουργούς, χρησιμοποιούνται πιο τετριμμένες τεχνολογίες. Όμως το ζήτημα υπερβαίνει τις κυβερνήσεις και τα παιχνίδια τους. 

Ο Έντουαρντ Σνόουντεν αποκαλύπτει το τέλος της ιδιώτευσης. Η ψηφιακή τεχνολογία και τα δίκτυα της ελέγχονται με διαδικασίες αυτοματοποιημένες, πριν οι πληροφορίες καταλήξουν σε ανθρώπους που θα τις διαχειριστούν και θα τις αξιοποιήσουν κατά το δοκούν. Στην πιο αθώα περίπτωση και αν δεν υπάρχει κυβερνητικό ενδιαφέρον, ένα πακέτο πληροφοριών για εμάς και τις καταναλωτικές μας συνήθειες θα πουληθεί σε κάποια διαφημιστική εταιρεία ή ένα πακέτο πληροφοριών που αφορά την υγεία μας θα αγοραστεί από κάποια ασφαλιστική εταιρεία.  

Αν σε κάποιον φαίνονται όλα αυτά συνωμοτικά τότε δεν κατάλαβε τίποτα πραγματικά από αυτά που εξήγησε ο Σνόουντεν. Μπορεί οποιοδήποτε να ελέγξει αν μετά από κάθε χτύπημα του σε οποιαδήποτε επιλογή αναζήτησης στο ίντερνετ θα εμφανιστούν σε λίγο στο email του αντίστοιχες διαφημίσεις με τα ενδιαφέροντα του. Αυτό δεν συμβαίνει τυχαία. Και ήδη συμβαίνει αυτοματοποιημένα. 

Όμως οι εφαρμογές αυτές είναι αθώες. Υπάρχουν και παραδείγματα πιο σύνθετα. Και ασφαλώς πιο ύποπτα. Που δεν αφορούν πακέτα διαφημίσεων. Αυτά αφορούν τις κυβερνήσεις. Ο Σνόουντεν μίλησε και γι αυτά.

Αν όμως πραγματικά αναλογιστεί κάποιος τι αποκάλυψε ο Σνόουντεν θα αισθανθεί ελάχιστος. Αν ο Ομπάμα παρακολουθεί με μία εντολή του την Μέρκελ, τότε ξέρει και ο ίδιος ότι αυτός που την παρακολουθεί, μπορεί να κάνει το ίδιο και σε αυτόν. Ποιος μπορεί τελικά πραγματικά να γνωρίζει αν παρακολουθείται μέσω της τεχνολογίας; Ούτε οι ίδιοι οι Πρωθυπουργοί των κρατών δεν εξαιρούνται.

Το που καταλήγει τελικά το σπιράλ της επεξεργασίας και της αξιοποίησης όλων αυτών των πληροφοριών, ποιος το κινεί, για λογαριασμού ποιου και προς εξυπηρέτηση ποιων συμφερόντων είναι μάλλον μια εικόνα που δεν θα έχουμε ποτέ. Ίσως είναι και μια πραγματικότητα σύνθετη, πολυσχιδής και διαπλεκόμενη για να την προσεγγίσουμε. Σίγουρα πάντως είναι αθέατη. 

Θυμάται κανείς το Μάτριξ; Tαινία επιστημονικής φαντασίας. Όλες οι πληροφορίες του πλανήτη διοχετεύονταν μέσω ενός κοινού δικτύου και κατέληγαν στον αρχιτέκτονα του σύμπαντος, ένα αλλοπρόσαλλο σύστημα δηλαδή που μπορούσε να τις ελέγχει και να τις κατευθύνει. Το Μάτριξ βέβαια ήταν μια ταινία επιστημονικής φαντασίας. 

Ή μήπως όχι ;