Η χρυσή τομή του χρέους

H JP Morgan εξέδωσε πρόσφατα μια αναθεωρημένη έκθεση για το ελληνικό χρέος με τίτλο:

"Greece: An update ahead of the second review"

Στα βασικά σημεία επισημαίνει:

•Η απόφαση για την τύχη του ελληνικού χρέους είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την υλοποίηση του δεύτερου προγράμματος. 

•Το δεύτερο πρόγραμμα δείχνει την οικονομία της Ελλάδας αδύνατη αλλά σταθεροποιημένη, με τη δημοσιονομική πρόοδο μάλιστα να είναι ελαφρώς βελτιωμένη σε σχέση με τους στόχους που είχαν τεθεί. 

•Η κατάσταση των τραπεζών δείχνει σταθερή αφού η χρήση του ΕLA έχει μειωθεί σημαντικά, αν και οι περιορισμοί στην κεφαλαιακή επάρκεια διαρκούν 

•Η διαχείριση της προσφυγικής κρίσης έφερε πιο κοντά τους Έλληνες με τους Ευρωπαίους αξιωματούχους, δημιουργώντας ένα κλίμα συνεννόησης. 

Η JP Morgan παρατηρεί ότι η Ελλάδα εγείρει εκ νέου το ζήτημα διευθέτησης του χρέους με το Δ.Ν.Τ σύμμαχο της. 

Το Δ.Ν.Τ. θεωρεί οτι οι στόχοι του πρωτογενούς πλεονάσματος κατά 3.5% το 2018 και η διατήρηση τους στο μέλλον είναι ανέφικτοι. Προφανέστατα έχει δίκιο. 

Στην ανάλυση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους το Δ.Ν.Τ. μένει σταθερό στην άποψη ότι χρειάζεται άμεση αναδιάρθρωση και όχι μετά το 2018 ότε και τελειώνει το παρόν πρόγραμμα. 

Στην έκθεση ωστόσο σημειώνεται ότι οι εκλογές της Γερμανίας στα τέλη του 2017 δημιουργούν απροθυμία στη Γερμανική κυβέρνηση να αναλάβει πρωτοβουλίες για ένα δύσκολο ζήτημα στην κοινή γνώμη. 

Η JP Morgan καταλήγει ότι το πιθανότερο σενάριο είναι να υπάρξει κάποιου είδους συμβιβασμός που θα επιτρέπει περιορισμένη αναδιάρθρωση , ώστε το ΔΝΤ να συμμετάσχει στο πρόγραμμα. 

Αν η ΕΕ θέσει ένα σαφές χρονοδιάγραμμα αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους με ορόσημα, συνδέοντας την σταδιακή αναδιάρθρωση του χρέους με την επιτυχία βασικών μεταρρυθμίσεων, τότε μπορεί να υπάρξει ένας βιώσιμος συμβιβασμός. 

Ίσως αυτή είναι η χρυσή τομή. Το Δ.Ν.Τ. θα μπορεί να μετέχει στο πρόγραμμα αφού και το χρέος θα αναγνωριστεί ότι δεν είναι βιώσιμο και θα αναδιαρθρωθεί, έστω σταδιακά με κάποιες μεταρρυθμίσεις που να το ικανοποιούν. 

Η Γερμανία, ο βασικός χρηματοδότης της ΕΕ, θα διασφαλίσει ότι η Ελλάδα θα έχει λόγους και οικονομικά κίνητρα να υλοποιεί τις συμφωνηθείσες μεταρρυθμίσεις για να γίνει πιο ανταγωνιστική και να πάψει να θεωρείται αξεπέραστο πρόβλημα για την ίδια και την ΕΕ. 

Η Ελλάδα θα κερδίσει την αναδιάρθρωση του χρέους ενώ θα στείλει το μήνυμα στο Δ.Ν.Τ., την ΕΕ και στις αγορές ότι η οικονομία της θα καταστεί ανταγωνιστική κερδίζοντας πρόσβαση στις αγορές και την ένταξη των ομολόγων της στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. 

Το μόνο βέβαιο είναι ότι το χρέος της χώρας δεν είναι βιώσιμο και δεν μπορεί να αναδιαρθρωθεί αν το Δ.Ν.Τ και η Γερμανική πλευρά δεν συμφωνήσουν στο πως. 

Το πως περιλαμβάνει αμοιβαίους συμβιβασμούς και υποχωρήσεις αφού η σημερινή κατάσταση δεν εξυπηρετεί ούτε την ΕΕ, ούτε τη Γερμανία, ούτε το Δ.Ν.Τ. που είναι αναγκασμένοι να συνυπάρξουν και στο ζήτημα του ελληνικού χρέους.

Μαθήματα από την Καλιφόρνια

Η πιο καινοτόμος Πολιτεία σε σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος και τις νέεες τεχνολογίες κλιματικής αλλαγής είναι αναμφισβήτητα η Καλιφόρνια. Στις αρχές του 80 υποχρέωσε τους δημότες της να εισάγουν τον καταλύτη στα αυτοκίνητα τους ώστε να μετριαστούν οι επιβλαβείς επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Για την ιστορία η Καλιφόρνια επέβαλε και τις πιο αυστηρές κυρώσεις σε όσους οδηγούσαν χωρίς ζώνες ασφαλείας στις αρχές του 1990 επιβάλλοντας ουσιαστικά την χρήση τους στα όρια της Πολιτείας και μετά στις ΗΠΑ και σε ολόκληρο τον κόσμο. 

Πρόσφατα η Καλιφόρνια κύρωσε με το νόμο 2868 την υποχρεωτική συμμετοχή της ηλεκτροπαραγωγής κατά τουλάχιστον 50% από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μέχρι το 2030. Είναι το πρώτο μέρος στον δυτικό κόσμο που επιβάλλει δια νόμου το μισό ενεργειακό μείγμα της συνολικής ηλεκτροπαραγωγής να παράγεται από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. 

Είναι βέβαιο ότι η ανάγκη συμμόρφωσης στο νόμο, πρακτική που ισχύει στις ΗΠΑ, θα προσφέρει ακόμα μεγαλύτερη ώθηση στην ανάπτυξη των τεχνολογιών καθαρής ενέργειας στην Καλιφόρνια. 

Η ίδια η Πολιτεία όμως παρέχει και οικονομικά κίνητρα. Το incentive programme (πρόγραμμα ενισχύσεων) της Καλιφόρνια ενισχύεται με επιπλέον 249 εκατομμύρια δολάρια για τα ενεργειακά ζητήματα. 

Αξιοσημείωτο είναι ότι το 75% αυτών των πόρων αξιοποιείται από επιχειρήσεις που επενδύουν σε τεχνολογίες και εγκαταστάσεις αποθήκευσης της ενέργειας. Σε αυτό το σημείο εστιάζεται και η δεύτερη απόπειρα πρωτοπορίας της Καλιφόρνια στα θέματα της καθαρής ενέργειας. 

Επιβάλλοντας την αύξηση του μείγματος της καθαρής ενέργειας στη συνολική μεγένθυνση της ηλεκτροπαραγωγής και επενδύοντας ταυτόχρονα στην αύξηση της παραγόμενης ενέργειας που μπορεί να αποθηκεύεται για να προσφέρεται on demand, η Καλιφόρνια πετυχαίνει: 

- Την εμπέδωση της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης στην ενίσχυση των καθαρών τεχνολογιών. 

- Την διασύνδεση της οικονομίας με τις επενδύσεις γύρω από τις ΑΠΕ

- Την σταθεροποίηση του δικτύου διανομής ενέργειας ακόμα και σε ανώμαλες συνθήκες. 

Για όσους εξάλλου πιστεύουν ότι οι καινοτομίες στην Καλιφόρνια αργότερα αποκτούν καθολικότερες διαστάσεις η αποθήκευση δείχνει να είναι το επόμενο στοίχημα στον χώρο της ενέργειας. 

Μπορούμε να σημειώσουμε και τις εταιρείες που θα μεγενθύνουν την ικανότητα αποθήκευσης της παραγόμενης ενέργειας στην Καλιφόρνια. Είναι η Pacific Gas & Electric (PG&E), η San Diego Gas & Electric (SDG&E) και η Southern California Edison (SCE). 

Συμφωνία του Παρισιού: O κίνδυνος και η λύση

Το Δεκέμβριο του περασμένου έτους, στο Παρίσι, 195 κράτη απεδέχθησαν την πρώτη οικουμενική συμφωνία για την κλιματική αλλαγή. 

H συμφωνία χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό από τις συμβαλλόμενες χώρες, διεθνείς οργανισμούς όπως ο Ο.Η.Ε., η Ε.Ε. και από διεθνείς οργανώσεις προστασίας του περιβάλλοντος. 

Τα βασικότερα σημεία της Συμφωνίας: 

• Να μειώσουν, μακροπρόθεσμα, την παγκόσμια θερμοκρασία στους 2°C, στα επίπεδα της προβιομηχανικής εποχής 

• Να περιορίσουν, μεσοπρόθεσμα, την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 1.5°C 

Τα συμβαλλόμενα κράτη κατέθεσαν εθνικά σχέδια για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής. Συμφώνησαν μάλιστα κάθε 5 χρόνια να συναντιώνται ανταλλάσσοντας πρακτικές και προγραμματίζοντας κοινές δράσεις για την επίτευξη των στόχων. 

Τα ανεπτυγμένα κράτη δεσμεύτηκαν να παρέχουν τεχνογνωσία στα αναπτυσσόμενα κράτη ώστε να μην βασίσουν την ανάπτυξη τους σε εχθρικές περιβαλλοντικά τεχνολογίες. 

Ο περιορισμός των ρύπων του θερμοκηπίου προϋποθέτει την ενεργή συμμετοχή και σύμπραξη των Περιφερειακών κυβερνήσεων εντός κάθε κράτους όπως αναγνώρισε η Συμφωνία, ενθαρρύνοντας παρόμοιες πρωτοβουλίες. 

Αν και τα εθνικά σχέδια για την κλιματική αλλαγή βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση, δεν μπορούν παρόλαυτα να ικανοποιήσουν τους στόχους της Συμφωνίας. 

H ανάλυση του Ο.Η.Ε. αναδεικνύει ότι ακόμα και αν όλα τα κράτη εφαρμόσουν τέλεια τα μέτρα και τις πολιτικές που υποσχέθηκαν, ο στόχος του περιορισμού της θερμοκρασίας κατά 2°C ειναι πρακτικά ανέφικτος. 

Για την επίτευξη του στόχου απαιτείται να μειωθεί η παγκόσμια εκπομπή των ρύπων του θερμοκηπίου στην ποσότητα των 1000GT ετησίως. Η τέλεια εφαρμογή των μέτρων που τα κράτη υπέβαλαν δείχνει ότι μέσα σε μόλις 7 χρόνια ο στόχος θα έχει ήδη εγκαταληφθεί. 

Impossible to meet PARIS CONVENTION targets even if all states adopt what promised

Για να περιοριστεί πραγματικά η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας ως αποτέλεσμα των παραγομένων ρύπων του θερμοκηπίου, πρέπει να υιοθετηθούν τεχνολογίες αρνητικές ως προς τις εκπομπές CO2.

Σε κάθε άλλη περίπτωση ακόμα και αν όλα τα κράτη υιοθετήσουν ότι υποσχέθηκαν, η αύξηση της θερμοκρασίας δεν θα περιοριστεί αρκετά ώστε να αποτρέψει την άνοδο της κατά περισσότερους από 2°C, σύντομα μάλιστα. 

 Predictions for CO2 emissions GT based on slope 1992-2002

Στο Παρίσι έλειπε η ουσιαστική αμοιβαιότητα μεταξύ των συμβαλλόμενων κρατών, καθένα το οποίο υπέβαλε σχέδια και έθεσε στόχους σύμφωνα με τα ιδιαίτερα κριτήρια του.

Η επίτευξη ενός οικουμενικού στόχου όμως απαιτεί την ουσιαστική συνεννόηση και συνεργασία όλων των κρατών.

Η εφαρμογή κοινών πρακτικών και δράσεων αυξάνουν την εμπιστοσύνη και την δέσμευση των μερών γύρω από τον κοινό στόχο. 

Η αξιολόγηση, η συγκριτική μελέτη και η προώθηση των πιο καθαρών μορφών ενέργειας ως προς τις εκπομπές CO2 είναι τεχνικά η μόνη λύση για την πραγματική αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. 

Οι πιο φιλικές τεχνολογίες στην εκπομπή CO2 που πρέπει να υποκαταστήσουν τις πιο βεβαρυμένες πηγές του άνθρακα και του φυσικού αερίου είναι, κατά σειρά: 

  · η πυρηνική ενέργεια, 

  · η υδροηλεκτρική, 

  · η αιολική, 

  · η ενέργεια από βιομάζα και 

  · η ηλιακή ενέργεια (φωτοβολταϊκά). 

Όλες οι μορφές ενέργειας πάντως είναι carbon positive και σε αυτήν την κλίμακα από τις λιγότερο προς τις περισσότερο. 

Η μοναδική carbon negative μορφή ενέργειας είναι η παραγωγή ηλεκτρισμού από βιομάζα με διαχωρισμό και αποθήκευση του εκπεμπόμενου άνθρακα (biomass + carbon capture and storage). 

Ακόμα και αν καταργούσαμε λοιπόν την βαριά βιομηχανία, το πετρέλαιο, τα αυτοκίνητα μας, το φυσικό αέριο και συγκροτούσαμε ένα οικουμενικό δίκτυο ενέργειας από ΑΠΕ, και πάλι, η παραγωγή ενέργειας από βιομάζα με την αιχμαλωσία του άνθρακα θα ήταν η μόνη λύση για την κλιματική αλλαγή και την επίτευξη της συμφωνίας του Παρισιού. 

Tα οφέλη άλλωστε της παραγωγής πράσινης ενέργειας απο βιομάζα με αποθήκευση του άνθρακα όχι μόνο για το περιβάλλον αλλά και τη γεωργία καθώς και την κοινωνική οικονομία.

Η άνοιξη των ΑΠΕ

Στην παγκόσμια ηλεκτροπαραγωγή, όλες οι μορφές ανανεώσιμης ενέργειας -τα φωτοβολταϊκά, τα αιολικά, η βιομάζα, η ενέργεια από απορρίμματα, η γεωθερμία, τα μικρά υδροηλεκτρικά και η θαλάσσια ενέργεια- προσέφεραν 103 GW νέας ανανεώσιμης ενέργειας το 2014. Το διπλάσιο δηλαδή των ετήσιων εκπομπών της αεριοβιομηχανίας

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Διεθνούς Οργανισμού ΑΠΕ (IRENA) το μερίδιο των ΑΠΕ στο παγκόσμιο σύστημα ενέργειας είναι αυτή τη στιγμή στο 22%. Ο ίδιος Οργανισμός όμως εκτιμά ότι το μερίδιο των ΑΠΕ στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος θα αντιστοιχεί το 2030 στο 40%, λόγω του χαμηλότερου κόστους της τεχνολογίας. 

Το 2014 οι παγκόσμιες επενδύσεις στις ΑΠΕ σημείωσαν σημαντική άνοδο 17% σε σύγκριση με το 2013. Σε απόλυτους αριθμούς έφτασαν τα 270 δισ. δολάρια έναντι 232 δισ. δολάρια το 2013.

Η Κίνα ηγείται ως χώρα στις επενδύσεις σε ΑΠΕ με 83,3 δισ. δολάρια καταγράφοντας άνοδο 39% σε σύγκριση με το 2013. Στις ΗΠΑ επενδύθηκαν λιγότερα από τα μισά με 36,3 δισ. δολάρια, ενώ η Ιαπωνία με 35,7 δισ. δολάρια σημείωσε νέο ρεκόρ με αύξηση 10% σε σύγκριση με το 2013.

Φωτοβολταϊκά και αιολικά συγκέντρωσαν το 90% των συνολικών επενδυτικών κεφαλαίων.

Στα φωτοβολταϊκά οι επενδύσεις αυξήθηκαν κατά 25% φτάνοντας στα 149,6 δισ. δολάρια, με τη νέα ισχύ να διαμορφώνεται στα επίπεδα-ρεκόρ των 46 GW.

Η μεγάλη ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών εντοπίζεται ιδίως στην Κίνα, ειδικά στα μεγάλα φωτοβολταϊκά ισχύος άνω του ενός Μεγαβάτ, και στην Ιαπωνία, στα μικρότερα όμως συστήματα. Στις δύο ασιατικές χώρες επενδύθηκε το ήμισυ των κεφαλαίων που προσέλκυσε η ηλιακή ενέργεια παγκοσμίως.

Τα αιολικά αυξήθηκαν κατά 11% στα 99,5 δισ. δολάρια με 49 GW νέας ισχύος. Σημαντικές επενδύσεις έγιναν στα υπεράκτια αιολικά πάρκα στην Ευρώπη και ιδίως στη Βρετανία. 

Αύξηση 27% καταγράφηκε επίσης και στις επενδύσεις στη γεωθερμία που έφτασαν στα 2,7 δισ. δολάρια. Αντιθέτως τα βιοκαύσιμα, η βιομάζα, η ενέργεια από απορρίμματα και τα μικρά υδροηλεκτρικά κατέγραψαν μικρή πτώση.

Οι ΑΠΕ αναπτύχθηκαν με ταχείς ρυθμούς στις αναπτυσσόμενες αγορές όπου οι επενδύσεις εκτινάχθηκαν κατά 36% στα 131,3 δισ. 

Την πρώτη τετράδα των αναπτυσσόμενων χωρών που προσέλκυσαν επενδυτικά κεφάλαια στις ΑΠΕ συνέθεσαν η Κίνα ($83,3 δισ.), η Βραζιλία ($7,6 δισ.), η Ινδία ($7,4 δισ.) και η Νότιος Αφρική ($5, δισ.). 

Αντίθετα, στις ανεπτυγμένες χώρες οι επενδύσεις αυξήθηκαν μόλις κατά 3%, στα δηλαδή $138,9 δισ.

Στην Ευρώπη, οι υποστηρικτικοί μηχανισμοί των ΑΠΕ, βρίσκονται υπό αναθεώρηση ενώ προωθούνται δημοπρασίες με ανώτατα όρια επιδότησης για να συγκρατηθούν οι αυξήσεις στους καταναλωτές ιδίως στις περιπτώσεις των φωτοβολταϊκών συστημάτων. 

Το μερίδιο της πράσινης ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα έφτασε περίπου το 15%. Στο διάστημα 2005-2012, η παραγόμενη από ΑΠΕ ηλεκτρική ενέργεια στην Ε.Ε. αυξάνεται με μέσο ετήσιο ρυθμό 7,1% . 

	Μερίδιο ΑΠΕ 2012	Μερίδιο ΑΠΕ 2013	Στόχος ΑΠΕ 2020
Δανία	25,6	27,2	30,0
Γερμανία	12,1	12,4	18,0
Εσθονία	25,8	25,6	25,0
Ελλάδα	13,4	15,0	18,0
Ισπανία	14,3	15,4	20,0
Γαλλία	13,6	14,2	23,0
Ιταλία	15,4	16,7	17,0
Λετονία	35,8	37,1	40,0
Αυστρία	32,1	32,6	34,0
Πορτογαλία	25,0	25,7	31,0
Φινλανδία	34,5	36,8	38,0
Σουηδία	51,1	52,1	49,0
Ηνωμένο Βασίλειο	4,2	5,1	15,0
Ευρωπαϊκή Ένωση	14,3	15,0	20,0

Μέχρι το 2020, η Ε.Ε. στοχεύει να λαμβάνει τουλάχιστον το 20% της ενέργειάς της χρησιμοποιώντας ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το Νοέμβριο του 2014 η Κομισιόν μετέθεσε τον στόχο για το 2030 στο 27%.

Το ποσοστό αυτό, όμως, θεωρείται από πολλούς χαμηλό και ανεπαρκές στο να συμβάλει αποφασιστικά στην ανάσχεση του φαινομένου της υπερθέρμανσης και της κλιματικής αλλαγής. 

Η Greenpeace, για παράδειγμα, είχε εισηγηθεί τον Νοέμβριο του 2014 να τεθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως στόχος το 40%, και για να αντιμετωπιστεί η κλιματικής αλλαγής αλλά και για να ενισχυθούν οι ρυθμοί ανάπτυξης των ΑΠΕ. 

Στην Ελλάδα το περασμένο καλοκαίρι η εγκατεστημένη ισχύς μονάδων ΑΠΕ στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στα 5.173 MW, φτάνοντας περίπου στον Ευρωπαϊκό μέσο όρο της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας. 

Τα αιολικά αυξήθηκαν στα 2.067 MW από 2.054 MW και τα μικρά υδροηλεκτρικά κατά 1 MW φτάνοντας στα 224 MW. Τα φωτοβολταϊκά παραμένουν στα 2.228 MW, τα φωτοβολταϊκά στέγης στα 375 MW και οι μικρές μονάδες βιομάζας και βιοαερίου στα 49 MW. 

Η στρατηγική επιλογή της χώρας όπως φαίνεται από τις νέες τιμές των ΑΠΕ που θα ισχύσουν για το μέλλον είναι η υποστήριξη στις επενδύσεις μικρής κλίμακας βιομάζας μέχρι 1 MW που επιτρέπουν τη δραστηριοποίηση και σε συνεταιρισμούς, ομάδες αγροτών και μικρομεσαίους επαγγελματίες. 

Οι τεχνολογίες της πυρόλυσης και της αεριοποίησης μάλιστα ενισχύονται ακόμα περισσότερο σε σχέση με εκείνη της απλής καύσης. 

Οι στόχοι της χώρας, από το 2014 έως το 2020 για την χρήση ΑΠΕ στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας καταγράφονται στον ακόλουθο πίνακα του Υπουργείου Οικονομικών (τιμές σε MW). 

Συμπεράσματα: 

• Το μερίδιο συμμετοχής των ΑΠΕ στην παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αυξάνεται σταθερά με τα φωτοβολταϊκά και τα αιολικά συστήματα να κυριαρχούν. 

• Η συμφωνία του Παρισιού επιβάλλει μεγαλύτερη συμμετοχή στο ενεργειακό μείγμα και την ποσότητα της παραγόμενης ενέργειας καθώς και την ανταλλαγή τεχνογνωσίας μεταξύ των ανεπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων κρατών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

•  Η Ε.Ε. φέρεται να μπορεί να ικανοποιήσει το στόχο του 30% στην συνολική παραγωγή ενέργειας το 2030 από ΑΠΕ που όμως δεν είναι ικανό να αντιστρέψει την κλιματική αλλαγή. Περαιτέρω χαρακτηρίζεται από διαφορετική ένταση σε κάθε κράτος-μέλος με την Ελλάδα να ακολουθεί τον μέσο όρο. 

• Η Ελλάδα προσπαθεί να τονώσει το επενδυτικό ενδιαφέρον στα συστήματα παραγωγής ενέργειας από βιομάζα λόγω των κοινωνικών χαρακτηριστικών στο οικονομικό τους σύστημα. 

• Βασιζόμενη στο λιγνίτη και ανοίγοντας την αγορά της στο φυσικό αέριο, η δυείσδηση των ΑΠΕ στη χώρα μας πρέπει να ενταθεί ποιοτικά και ποσοστικά, πέρα από τα φωτοβολταϊκά συστήματα.